VII. atala
Basanderearen
obabatxoa
II.
Amarrua
Biharamunean, eguna udako eguzki
galgatan ageri zen arren, goibel
zetorren, goibel eta bortitz! Goi-herriko baso-herrian zein behe-herriko hiribilduan (Urian) haserrerako arrazoiak
areagotzen ari ziren eta batzuen laguntzaz egoerak okerrera egingo zuela ematen
zuen, gaizkinahiak ekidin ezean. Basoko herritarrak, laster prestatu ziren,
harribola erraldoiak maldetan behera jaurtiaz, Uria osoa birrintzeko. Behe
herritarrak ordea, basoari su emateko gertu ziren basoa eta basokoak suntsitzeko
.
Ez Martinek ez Basajaunak ezin izan
zuten, marmarioen enbata baretzerik lortu. Basoan tinko jarraitzen zuten,
sekretuaren zuhurtzia defendatzen, ez zeuden belaunaldiz belaunaldi ondutako
jakituriak ematen zien boterea inorekin banatzeko prest. Behean ordea, zientzia
eta jakituria jainkoarenak zirela zioten eta ez zuela inork bere egiteko eskubiderik,
elkartasuna eza eta berekoiak izatea leporatzen zieten goikoei.
Esandako moduan, ez zen agerian joan,
isilik eta kontu handiz baino inork han zela sumatu ez zezan. Ezkutuan egon zen luzaro, zelatan, Jentilak, berriketan suaren inguruan bildu
ziren arte. kontu ugari entzun zituen, harik eta baten bati, behinolako jasoaldia komentatzea otu zitzaion arte.
Jentil
bat. — Hi Basajaun zer gertatu duk larrainean?
Basajauna.
— Uriko kakanarruak berriro be engainatu nauela !
Basanderea.
— Atzera ere? Mendeak daramatzate horretan eta oraindik ez diagu ikasi. Arrazoia
osoa zuen Basajaun zaharrak zera esan zuenean:
jaio da jende “Txiki Perrua” akabo
gure mundua.
Jentil
bat. — Behar bada! Baina gaurko amarruak ez die mesede handirik egingo.
Basajaun.
— Horixe bera uste diat nik ere! Eroan, eroan dituztela, baina alferrik.
Basanderea.
— Betiko legez sinesberak zuek! Orain arte azken 300 urteotan beti lortu izan
dute euren guraria. Oraingoan zergatik uste duzue ez dutela lortuko?.
Basajaunak.
– Nire ahotik ez behintzat! Baina gauza bat izan behar dugu kontuan, laborearen
langintzan jakiteak bizimodua hobetzen duela. Eta auzokoak daukana beti hobea
den legez, luberri ederra da bekaizkeriarentzat. Beldur
naiz inon onurak gutiziatze horrek ez ote alde bateko zein besteko izterbegi
gehiegi eragingo eta goiko zein beheko,
guztiok galduko.
Jentil bat.
— Zer diok ez haiz isilpekoa agertu behar diegula iradokitzen ariko ezta?
Basajaun.
— Beste barik ez, baina tematzeak, alde bateko zein besteko liskarrak ugaritzea
dakar eta istiluetan ari izan garen bakoitzean
asko galdu da alde bietan.
Basanderea.
— Guk askoz gehiago! Ahaztu al zaik aurreko guztia Jaun! Sekula asetzen ez den
herria duk hori … Agertu zirenetik, ez
dugu besterik egin eman baino. Ibarreko landa, gotorlekua, Uberka,
Sagastia, igaliak biltzeko leku gehienak,
itsaskiak barne … Eta emandako guztiaren gainetik beti gehiago nahi dute. Ez
dira sekretuarekin konformatuko.
Basa
anderek goruetan jarraitu zuen. Jentil txikiari, Basajaun txikiari obabatxoa kantatzen zion bitartean. Kantu
ezaguna, seintxoari, lo eragiteaz gain irakasteko balio zuen.
Basanderearen obabatxoa
Lurra lotara doa.
Erori da hostoa.
Gariak eraiteko,
oraintxe da aroa.
Oraintxe da aroa,
lurra lotara doa.
Gariak ereiteko,
erori da hostoa.
Eguzkia goi goian,
udarako sasoian.
Garia joko dela,
goialdeko saroian.
Goialdeko saroian,
eguzkia goi goian.
Garia joko dela,
udarako sasoian.
Larrainean garia
Bil dezagun eultzia
Datorren urterako
gorde ondo hazia.
Gorde ondo hazia,
larrainean garia.
Datorren urterako,
bil dezagun eultzia.
Martintxo
ostendutako lekutik entzun zuen lo kanta. Kantok berriz, hain dira
errepikakorrak zeren laster ohartu zen irakasbideaz. Ibarrera jaitsi zenerako hiru
kontzeptu iltzatu zituen gogoan. “Erori
da hostoa, gariak ereiteko oraintxe da aroa. “Eguzkia goian garia joko dela
udarako sasoian” “Bildu eultzia, datorren urterako ondo gorde hazia”. Etxera
bidean taxutu zuen predikua, hau da esan beharrekoak baina aurrekoan baino limurtzaileagoa
izan beharko zuen, ea baretzen zituen.
Berbaldi
galanta atondu zuen antza, animoak baretu bai ziren; Ikasitakoa ez bai zen
ahuntzaren gau erdiko eztula. Hazia eta aroen berri zuten, sasoian sasoikoa egitearen
garrantziaz jabetu ziren, itxaropentsu ikusten zuten etorkizuna. Baina, landa zabalak
soro bihurtzeko luberritu behar zirela ohartzean, lurzorua urratu, orbaindu eta
lurrak irauli behar zirela jakin zutenean. Eskuz lurrean aztarrika hasi ziren. Hori
ez zela modua konturatu ziren arte. Erremintaren bat izan behar zuten jentilek ….
– Zein ordea?
— Nola irauli eta xehatu lurra?
— Zer egin, lurra hazia hartzeko prest egon
zedin?
Buru makur eta gogoa beltz, hau da goibel eta
begiak lurrera so egon zen luzaro mutikoa, berriro ere heroia izan behar zuenean,
arlote doilor ageri zen Urikoen begietan. Gaur be, ez zuen arazoa konponduko, ea
biharamunak hobeto argitzen zuen.
Doro
